In dit jaarverslag vat Zorginstituut Nederland het jaar 2024 samen. Hierin vertellen we over onze bijdrage aan passende verzekerde zorg voor alle Nederlanders. Dit doen we in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het jaarverslag is onder voorbehoud, omdat we nog wachten op goedkeuring van VWS.
1 verzamelplaats voor signalen met mogelijk maatschappelijke impact.
1 nieuwe bestuursvoorzitter verwelkomden we.
2 nieuwe criteria bij pakketbeslissingen hebben we onderzocht: arbeidsinzet en duurzaamheid.
129 geschillen in de Zvw gaven we advies over.
2 signalementen over passende zorg publiceerden we.
5 doelgroepen prioriteerden we in de strategische koers.
165 posts plaatsten we op LinkedIn.
1 advies om obesitasmedicijn Wegovy nog niet te vergoeden.
29 adviezen brachten we uit over dure sluisgeneesmiddelen.
482,4 fte was onze gemiddelde bezetting.
€170.000 per patiënt kost een behandeling met levensverlengend kankermedicijn Jemperli.
75 jaar Zorginstituut en pakketbeheer.
59 miljard euro waren de uitgaven aan het basispakket.
Zorginstituut aan de slag met nieuwe strategische koers
2024 was het jaar van een nieuwe strategische koers. We hebben ons eerdere meerjarenbeleid omgezet naar een duidelijke strategie gericht op maximale impact. De nieuwe koers kenmerkt zich door een duidelijke focus op doelgroepen. Dit zijn:
kinderen in de eerste 1000 levensdagen
mensen met (risico op) kanker
mensen met (risico op) hart- en vaatziekten
mensen met (risico op) psychische problemen
ouderen met een kwetsbare gezondheid.
Met deze koers richten we ons op flexibiliteit en cyclisch werken. We hebben onze werkwijze aangepast naar een flexibele, continu evaluerende aanpak waarin we kijken naar de effecten van onze adviezen, in plaats van statische rapportages zonder vervolg.
Verduidelijken van pakketcriteria
Het is belangrijk dat uit de basisverzekering alleen behandelingen worden vergoed, waarvan vaststaat dat ze écht werken en passen bij wat de patiënt nodig heeft. En dat verzekerde zorg zo passend mogelijk wordt ingezet. Daarom heeft het Zorginstituut in 2024 gewerkt aan het verduidelijken van pakketcriteria en hoe we deze moeten toepassen in de praktijk. We publiceerden 2 publicaties in 2024:
Beoordelingskader kosteneffectiviteit van zorg, waarin we een vernieuwd kader beschrijven voor het pakketcriterium kosteneffectiviteit. In dit kader staat hoe het Zorginstituut de kosteneffectiviteit van zorg bepaalt en beoordeelt. En hoe het samenhangt met de andere pakketeisen.
Signalementen passende zorg
Het Zorginstituut brengt signalementen uit met oplossingsrichtingen om de zorg persoonsgericht, houdbaar en duurzaam te maken. Om meer inzicht te krijgen in hoe iedereen kan bijdragen aan de toekomst van ons zorgstelsel. Met andere woorden: hoe we met iedereen in Nederland samen werken aan passende zorg. We publiceerden 2 signalementen in 2024:
In 2024 heeft het Zorginstituut hard gewerkt aan pakketbeheer. We namen signalen uit de samenleving mee die grote impact hebben op de zorg. Om het personeelstekort, de overbelasting van zorgpersoneel en de milieuschade binnen de zorg aan te pakken, heeft het Zorginstituut een commissie ingesteld die zich over deze 2 nieuwe criteria heeft gebogen. Maar we riepen ook meerdere keren op om een breed maatschappelijk gesprek over de zorg te voeren. Want de zorgvraag neemt toe, terwijl het aantal zorgprofessionals gelijk blijft. Dit vraagt om nieuwe, duurzame oplossingen en een gezamenlijke aanpak. Dat betekent dat we nog meer zijn gaan samenwerken met veldpartijen en andere overheidsinstanties. Ook beoordeelden we het eerste obesitasmedicijn Wegovy®, waarover we concludeerden dat opname in het basispakket nog niet ‘maatschappelijk te verantwoorden’ is.
Hieronder lichten we lichten maand-voor-maand een aantal activiteiten toe die belangrijk waren voor ons werk.
Peter Siebers, lid van de Raad van Bestuur, vertrekt per 1 mei 2024 bij Zorginstituut Nederland. Na 5 intensieve en plezierige jaren bij het Zorginstituut heeft hij besloten zich te gaan oriënteren op een andere functie, dichter bij de uitvoering van beleid. Peter Siebers is portefeuillehouder van de directies Bedrijfsdiensten en Fondsen & Informatiemanagement.
Een programma om mensen met darmkanker in zo goed mogelijke conditie te krijgen voor hun operatie, komt niet in aanmerking voor vergoeding uit het basispakket van de zorgverzekering. Dit concludeert Zorginstituut Nederland in zijn standpunt ‘Multimodale prehabilitatie voorafgaand aan een operatie bij hoog risico patiënten met darmkanker’. Uit de beschikbare onderzoeken blijkt namelijk niet dat deze groep patiënten dankzij dit programma minder risico lopen op ernstige complicaties. Ook is niet bewezen dat ze sneller herstellen of meer kwaliteit van leven ervaren na hun operatie. Bewezen effectiviteit is het belangrijkste criterium om zorg uit de basisverzekering te kunnen vergoeden.
Mensen met ernstige reumatoïde artritis (RA) functioneren beter in hun dagelijks leven dankzij langdurige persoonlijke actieve oefentherapie. Daarom adviseert Zorginstituut Nederland de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om deze zorg te vergoeden uit het basispakket van de zorgverzekering. De vergoeding kan gelden vanaf de eerste behandeling én voor het hele behandelplan van oefentherapie, totdat de persoonlijke behandeldoelen van de patiënt zijn behaald. Het advies geldt voor een specifieke groep patiënten met ernstige lichamelijke beperkingen door reumatoïde artritis.
Vanaf 2025 wordt het ‘verkennend gesprek’ vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering voor mensen met psychische klachten die ook andere problemen hebben, zoals schulden of eenzaamheid. Dit concludeert Zorginstituut Nederland in een standpunt. Bij twijfel over de aanpak van psychische klachten, kan de huisarts met een verkennend gesprek vroegtijdig de hulp inroepen van experts uit de geestelijke gezondheidszorg (ggz), het sociaal domein en ervaringsdeskundigen. De verwachting is dat cliënten zo eerder op de juiste plek geholpen worden en dat de wachtlijsten in de ggz verminderen.
Zorginstituut Nederland adviseert minister Dijkstra voor Medische Zorg om het medicijn codeïne te blijven vergoeden voor mensen met langdurige en ernstige diarree. Voor hen is codeïne noodzakelijk te verzekeren en passende zorg, concludeert het Zorginstituut. Maar codeïne hoort niet langer in het basispakket thuis voor de verlichting van hoest, pijn of kortdurende diarree. Dat maakt zorgbudget vrij voor verzekerde zorg die wel passend is voor andere patiënten.
Jonge vrouwen met bepaalde borstkanker hebben mogelijk een hogere overlevingskans als ze vóór hun operatie behandeld worden met de immunotherapie pembrolizumab (Keytruda®). Wetenschappelijk bewijs hiervoor ontbreekt nog. Toch zien borstkankerexperts het medicijn als veelbelovend. Zorginstituut Nederland adviseert minister Dijkstra voor Medische Zorg om deze behandeling voorwaardelijk tot het basispakket toe te laten voor deze groep patiënten. Dat moet ruimte geven om de behandeling verder te onderzoeken.
Er is een maatschappelijk debat nodig over passende zorg voor mensen met kanker en de mogelijkheden en onmogelijkheden van nieuwe, dure technologieën en geneesmiddelen. Deze oproep doet Zorginstituut Nederland in het ‘Signalement Passende zorg voor mensen met kanker; waardegedreven oncologische zorg’. Steeds meer Nederlanders krijgen kanker. Volgens het Zorginstituut is het maken van noodzakelijke keuzes aan de overheid, zorgverleners en zorgverzekeraars, en is “de uitdaging ervoor te zorgen dat die keuzes door zoveel mogelijk burgers worden begrepen en gedragen.”
Zorginstituut Nederland constateert dat eerstelijns multidisciplinaire paramedische herstelzorg voor volwassenen met post-COVID niet beter werkt tegen de post-COVID-klachten dan natuurlijk herstel zonder behandeling. Deze combinatiebehandeling, die sinds augustus 2020 op tijdelijke basis werd vergoed, kan daarom geen deel uitmaken van het basispakket. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) zegt een overgangsregeling toe tot het einde van 2024. Zo kan iedereen die nu deze herstelzorg ontvangt, hun behandeltraject afmaken.
Zorginstituut Nederland adviseert minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om het medicijn dostarlimab (Jemperli®) te vergoeden uit het basispakket van de zorgverzekering. In combinatie met chemotherapie vergroot het medicijn de overlevingskans van vrouwen met gevorderde of terugkerende baarmoederkanker.
Zorginstituut Nederland adviseert minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om Wegovy® niet te vergoeden uit het basispakket van de zorgverzekering. Dit is een nieuw geneesmiddel tegen overgewicht en obesitas met de werkzame stof semaglutide. Hoewel het Zorginstituut het medicijn bewezen effectief noemt om lichaamsgewicht te verlagen, zijn er grote onduidelijkheden over de gezondheidseffecten voor patiënten. Er zijn risico’s, ook voor het zorgbudget. Daarom is opname in het basispakket op dit moment volgens het Zorginstituut ‘maatschappelijk niet te verantwoorden’.
De Wet langdurige zorg in zijn huidige vorm belemmert de samenwerking tussen professionele zorgverleners en de informele zorg die wordt geleverd door bijvoorbeeld mantelzorgers. In het ‘Signalement Passende langdurige zorg – van zelfredzaam naar samenredzaam’ pleit het Zorginstituut ervoor de wet- en regelgeving aan te passen om die belemmeringen weg te nemen. Pas dan krijgen lokale gemeenschappen waar mensen elkaar helpen meer ruimte om hulpvragen op te pakken op een manier die past bij de persoonlijke situatie van degene die zorg nodig heeft. Binnen zo’n gemeenschap zijn mensen ‘samenredzaam’ en kunnen zij samen hulpvragen oplossen, waardoor professionele zorg minder of pas later nodig is. Deze blijft dan beschikbaar voor mensen die het echt nodig hebben. Het signalement geeft oplossingsrichtingen die de overbelaste langdurige zorg lucht geven op een manier waarbij niemand buiten de boot valt.
Mark Janssen startte 1 oktober als de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur (RvB) van Zorginstituut Nederland. Janssen volgt Sjaak Wijma op, die na een korte overgangsperiode het Zorginstituut zal verlaten. Wijma is de afgelopen 8 jaar lid geweest van de RvB, waarvan 6 jaar als voorzitter.
Ouders met een ziek kind dat in de thuissituatie verpleging en verzorging nodig heeft, kunnen op 2 manieren bijdragen aan deze zorg. Ze kunnen een deel van de benodigde zorg vrijwillig als mantelzorger op zich nemen. Ze kunnen die zorg ook verlenen als informele zorgverlener vanuit een persoonsgebonden budget (pgb). Zorginstituut Nederland verduidelijkt de inzet van ouders bij het indiceren van kindzorg vanwege signalen dat ouders de keuze tussen mantelzorg en een informeel pgb niet altijd krijgen.
Zorginstituut Nederland heeft een nieuwe handreiking gepubliceerd voor de opschaling van gezamenlijke besluitvorming in de medisch-specialistische zorg. In de handreiking staan praktische aanbevelingen om de zorg persoonsgerichter te maken met minder personeelsinzet. Deze aanbevelingen komen voort uit diverse goede voorbeelden van passende zorg in de praktijk. Ze zijn bedoeld voor zorgprofessionals, zorgaanbieders, patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars, regionale partners en overheidspartijen. Door de zorg anders te organiseren, komt meer ruimte vrij om zorg passend in te zetten voor andere patiënten.
